>> >> >> >>
کار هایی که در منزل و باغ انجام می شود به طور دائم مستلزم در معرض قرار گیری با مواد شیمیایی آزمایشگاهی و سمی مضر است ، نظیر بوی رنگ ها ، حلال ها ، گرد و غبار ، آلودگی هوا ، مواد چسبنده ، آفت کش ها و محصولات تمیز کننده ی با بوی تیز ، نیازی به اشاره به هجوم سالیانه ی مواد آلاینده و آلرژی زا نیز نیست . علاوه بر تهویه ی صحیح ، یک ماسک فیلتر دار یا ماسک تنفسی راه طویلی را در محافظت از شش ها و سلامت شما طی خواهد کرد .
تجهیزات حفاظت سیستم تنفسی:
تجهیزات حفاظت از سیستم تنفسی یا ماسک های تنفسی (Respiratory Protection Masks) بنا به تعریف وسایلی هستند که به منظور حفاظت سیستم تنفسی طراحی شده اند تا از استنشاق هوای آلوده جلوگیری نماید. ماسک ها این حفاظت را هم بوسیله گرفتن آلاینده ها از هوای استنشاقی و هم به وسیله هوا رسانی از طریق یک منبع هوای قابل استنشاق تأمین میکنند.
ماسک های حفاظت تنفسی بطور کلی به دو دسته اصلی تقسیم میشوند:
ماسک های تصفیه کننده هوا (Air Purifying Respirators)
ماسک های رساننده هوای اتمسفری (Atmosphere – Supplying Respirators)
1. ماسک های تصفیه کننده هوا:
ماسک هایی هستند که آلاینده های موجود در هوای استنشاقی را میگیرند و خود به چهار دسته تقسیم میشوند:
الف. ماسک های حذف کننده ذرات (Particulate Filtering Respirators)
ب. ماسک های حذف کننده گاز ها و بخارات (Vapor and Gas Removing Respirators)
ج. ماسک های الکتریکی تصفیه کننده هوا (Powered Air – Purifying Respirators (PAPR))
د. ماسک های نجات (Escape Masks)
2. ماسک های هوا رسان:
ماسک هایی هستند که هوا را از طریق منبعی غیر از هوای اطراف، تأمین میکنند. این گروه از ماسک ها در شرایطی استفاده میشوند که یا فیلتر مناسب جهت حذف آلاینده موجود در هوای محیط وجود نداشته باشد و یا تراکم اکسیژن در محل کمتر از 21% باشد. ماسک های هوا رسان به دو دسته تقسیم میشوند:
الف. ماسک های کپسول سرخود (Self – Contained Breathing Apparatus)
ب. ماسک های هوا رسان شیلنگی (Air – Hose Supplied Air Respirators)
ماسک های حذف کننده ذرات:
ماسک های حفاظت در برابر گرد و غبار، به منظور حفاظت در برابر گرد و غبار، فیوم (Fumes) و یا میست (Mists) مورد استفاده قرار می گیرند. در این ماسک ها از مواد فیبری و الیافی همچون کاغذ، نمد و یا پارچه برای به دام اندازی آلاینده ها استفاده میکنند.
فیلترهای این ماسک ها بر اساس استاندارهای اروپایی در سه گروه N، R و P طبقه بندی میشوند.
طبقه N، ماسک هایی را شامل میشود که منحصراً برای استفاده در اتمسفرهایی که ذرات آن پایه غیر روغنی دارند،کاربرد دارد. طبقات R و P نیز ماسک هایی با فیلترهای مقاوم در برابر ذرات روغنی یا فیلترهای عایق روغن را شامل میگردند.
این استاندارد ها عموماً مبنای طبقه بندی ماسک های گرد و غبار تولیدی در کشور آمریکا و کانادا قرار میگیرد.
طبقه بندی NIOSH (استاندارد ایالات متحده) در خصوص ماسک های حذف کننده به ترتیب جدول زیر میباشد:
طبقه بندی ماسکهای گرد و غبار
|
نوع فیلتر
|
راندمان
|
سری N (ذرات غیر روغنی)
|
N95
|
95%
|
N99
|
99%
|
N100
|
99/97%
|
سری R (ذرات مقاوم در برابر روغن)
|
R95
|
95%
|
R99
|
99%
|
R100
|
99/97%
|
سری P (ذرات عایق روغن)
|
P95
|
95%
|
P99
|
99%
|
P100
|
99/97%
|
بر اساس استاندارد اروپایی BS-EN 149:2001 (BritishStandards)، ماسک های گرد و غبار به طبقات زیر تقسیم میشوند:
الف. طبقه FFP1: حفاظت در برابر آئروسل های جامد و مایع غیر سمی با تراکم 5/4 برابر حد مجاز تماس شغلی (OEL).
ب. طبقه FFP2:حفاظت در برابر آئروسل های جامد و مایع غیر سمی و یا با سمیت کم تا متوسط با تراکم 12 برابر حد مجاز تماس شغلی (OEL).
ج. طبقه FFP3: حفاظت در برابر آئروسل های جامد و مایع غیر سمی و یا با سمیت کم تا متوسط یا با سمیت بالا با تراکم 50 برابر حد مجاز تماس شغلی (OEL).
حداقل راندمان فیلتراسیون یک ماسک (حداکثر نفوذ مجاز گرد و غبار در ماسک)* بر اساس استاندارد BS-EN 149:2001 به شرح جدول زیر میباشد:
حداکثر نفوذ مجاز
|
ذرات جامد (Nacl)
|
ذرات مایع (روغن پارافین)
|
طبقه FFP1
|
20%
|
20%
|
طبقه FFP2
|
6%
|
6%
|
طبقه FFP3
|
1%
|
1%
|
ب. ماسک های حذف کننده گازها و بخارات:
ماسک های تصفیه کننده هوا برای حفاظت در مقابل گازها و بخارات خاص، مانند گاز آمونیاک و بخار جیوه و گروههایی از گازها و بخارات مانند گازهای اسیدی و بخارات آلی مورد استفاده قرار میگیرند.
بطور کلی انواع ماسک های حذف کننده گازها و بخارات عبارتند از:
الف. ماسک های کارتریج دار شیمیایی (Chemical CartridgeRespirators).
ب. ماسک های گازی (GasMasks).
ج. ماسک های کاغذی یا نمدی پوشش داده با زغال فعال.
(CombinationsParticulate Removingand Vapor and Gas Removing)
Maximum AllowablePenetration *
ب-1. ماسک های کارتریج دار (ماسک های فیلتر دار)
این ماسک ها از نظر شکل ظاهری به دو نوع نیم صورت و تمام صورت طبقه بندی میشوند که نوع تمام صورت این ماسک ها برای حفاظت چشمها در برابر مواد شیمیایی است که علاوه بر سیستم تنفسی بر روی چشمها نیز اثرات تحریک کننده دارند.
ب-2. ماسک های کانیستر دار (ماسک های گازی):
کانیسترها مشابه کارتریج ها میباشند با این تفاوت که حجم ماده جاذب موجود در کانیسترها از کارتریج ها بیشتر و از نظر سایز بزرگتر از آنهاست، بزرگترین تفاوت میان کانیسترها و کارتریج ها در این است که کانیستر و ترجیحاً ماسک آنها معمولاً دارای دریچه استنشاقی است.
انواع فیلترهای مورد استفاده در ماسک های حذف کننده گازها و بخارات:
فیلترهای موجود در کانیسترها و کارتریج های حذف کننده گازها و بخارات، بر اساس نوع گازهایی که قادر به جذب آنها هستند،بر اساس جدول زیر طبقه بندی میشوند:
ردیف
|
نوع
|
کاربرد (تصفیه کننده ...)
|
1
|
A
|
گازها و بخارات آلی مختلف
|
2
|
B
|
گازهای معدنی و اسیدی مانند مونوکسید کربن
|
3
|
E
|
دی اکسید سولفور و سایر گازهای معدنی
|
4
|
G
|
مواد شیمیایی با فشار بخار پایین (فشار بخار کمتر از Pa 0/13 در Cْ25 و مواد شیمیایی کشاورزی)
|
5
|
K
|
آمونیاک و مشتقات آن
|
6
|
MB
|
متیل بروماید
|
7
|
AX
|
گروهی از ترکیبات آلی با نقطه جوش پایین (نقطه جوش کمتر از Cْ65)
|
8
|
HG
|
بخار جیوه
|
9
|
NO
|
اکسیدهای نیتروژن
|
10
|
|
مواد شیمیایی که جزو مواد یاد شده نیستند
|
ب-3. ماسک های کاغذی نمدی یا پوشش داده شده با زغال فعال:
این ماسک ها نوعی ماسک کاغذی یا نمدی پوشش داده شده با زغال فعال هستند که جهت حذف توأم گازها و بخارات و گرد و غبار در محیط هایی که این آلاینده ها بصورت توأم وجود دارند، استفاده می شوند.
ج. ماسک های الکتریکی تصفیه کننده هوا:
این ماسک ها از یک دمنده الکتریکی (معمولاً از طریق باطری) برای عبور دادنهوای آلوده از داخل بخشی که باعث حذف آلاینده ها می شود و نیز کمک به استنشاق هوا از ورودی ماسک بهره می برند.
د. ماسک های نجات:
نوعی خاص از ماسک های گازی هستند که در حین فرار (نه ورود یا بازگشت به محوطه آلوده) از هوایی با مخاطره آنی برای زندگی و سلامتی مورد استفاده قرار می گیرند. این ماسک ها عموماً در مناطق با خطر بروز مسمومیت های تنفسی و کاهش اکسیژن در شرایط اضطراری مانند معادن (ماسک مونوکسید کربن) و یا در زمانهای کوتاه همچون فرار از حریق (ماسک دود) مورد استفاده قرار می گیرند.
ماسک های هوا رسان (ماسکهای فشار مثبت)
الف. ماسک های کپسول سرخود:
در این ماسک ها، فرد هوا یا اکسیژن مورد نیاز خود را از یک منبع تنفسی که بر روی خود حمل
می نماید، تأمین می کند. این ماسکها بسته به طراحی وسیله میتوانند حداکثر تا چهار ساعت اکسیژن یا هوای مورد نیاز استفاده کنند را تأمین نماید.
ب. ماسک های هوا رسان شیلنگی:
این نوع از ماسک ها، هوای مورد نیاز فرد را از طریق یک منبع ثابت هوای فشرده و یا یک کمپرسور دمنده هوا که با هوای سالم و تازه ارتباط دارد و از طریق یک شیلنگ تحت فشار انتقال میدهند. طول شیلنگ این ماسک ها از 25 الی 300 فوت متغیر است. در پایینترین فشار و بالاترین طول شلنگ، وسیله بایستی حداقل قابلیت ارسال هوایی به میزان 170 لیتر در دقیقه را داشته باشد و فشار دستگاه نیز نبایستی از PSI125 بیشتر شود.
انتخاب یک ماسک تنفسی
ماسک های فیلتر دار و ماسک های تنفسی مشابه با هم هستند ، انواع متفاوتی از آن ها وجود دارد و سیستم درجه بندی کارآیی آن ها نیز فرق دارد . در خانه و در اطراف محیط کار ، یک ماسک فیلتر دار یا ماسک کارتریج دار شیمیایی به احتمال زیاد تمام چیزی باشد که نیاز خواهید داشت ماسک های حذف کننده ی ذرات R95 و N95
طبقه بندی حفاظت ماسک فیلتر دار یک بار مصرف
FFP1 ذراتی بیشتر از 5 میکرون
گرد و غبار ، بخار ها ، غبار های آبی ، غبار های روغنی
FFP2 ذراتی بین 2 و 5 میکرون
غبار های ریز ، فیبر ها ، غبار های آبی ، غبار های روغنی
FFP3 ذراتی کمتر از 2 میکرون
غبار های بسیار ریز ، فیبر ها ، غبار های آبی ، غبار های روغنی
مرجع سال به همراه عدد استاندارد ، EN149: 2001 روی ماسک تنفسی حک می شوند .
تذکر : محصولاتی که مطابق به نسخه ی قبلی این استاندارد هستند تنها با EN149 علامت گذاری می شوند .
ماسک فیلتر دار تنفسی FFP3 که باید برای بیشتر از یک شیفت کاری استفاده شوند حالا نه تنها باید دارای درز گیر های صورتی قابل تمیز کردن باشند بلکه هم چنین باید از تست Dolomite به منظور بررسی مسدود شدن عبور کنند . چنین چیزی توسط حرف حک شده ی ” D ” روی ماسک مشخص می شود که قبلا تنها برای ماسک فیلتر دار FFP1 و FFP2 ضروری بود .
کربن فعال شده : لایه هایی از کربن به منظور رهایی از ناراحتی ایجاد شده از سطح پایینی از گاز ها و بخار ها در نظر گرفته می شوند .
انواع فیلتر در ماسک فیلتر دار
دسته های مقاومت نسبت به از بین رفتن کارایی فیلتر به صورت زیر عنوان گذاری می شوند :
N ( عدم مقاومت نسبت به روغن ) R ( مقاوم نسبت به روغن ) P ( ضد روغن )
کاربرد فیلتر به شکل آشکاری روی فیلتر ، بسته بندی فیلتر ، یا جعبه ی ماسک فیلتر دار تنفسی علامت گذاری می شود ( به عنوان مثال ماسک N95 به معنی فیلتر سری N با حداقل 95% کارایی است )
ماسک فیلتر دار تنفسی صورتی ( پوشاننده قسمت های بینی و دهان در روی صورت ) مورد تایید NIOSH فیلتر کننده ذرات
در حال حاضر هفت کلاس از فیلتر ها برای ماسک فیلتر دار تنفسی صورتی مورد تایید NIOSH فیلتر کننده وجود دارد . 95 درصد حداقل میزان فیلتراسیونی است که مورد تایید NIOSH می باشد. علامت های N ، R و P اشاره به مقاومت روغنی فیلتر به شرح زیر دارند .
N95, N99, N100 – فیلتر هایی با حداقل 95% ، 99% ، 99.97% ذرات هوا برد . عدم مقاومت نسبت به روغن ( روغنی )
R95, R99, R100 – فیلتر هایی با حداقل 95% ، 99% ، 99.97% ذرات هوا برد . تا حدی مقاوم به روغن .
P95, P99, P100 – فیلتر هایی با حداقل 95% ، 99% ، 99.97% ذرات هوا برد . کاملا مقاوم نسبت به روغن .
ماسک های محافظتی تنفسی . ماسک فیلتر دار نیم صورت برای محافظت در برابر ذرات .
یک ماسک فیلتر دار نیم صورت ماسکی است که در آن قسمت پوشاننده ی صورت به طور کلی یا به شکل بارزی از مواد فیلتر کننده یا از بخش پوشاننده ای تشکیل شده است که در آن فیلتر ( فیلتر های ) اصلی جزء جدا نشدنی از ماسک فیلتر دار هستند .
ماسک های که با پیش نیاز های EN149:2001 مطابقت دارند برای محافظت در برابر ذرات معلق آبی موجود در هوا ، جامدات و ذرات معلق روغنی موجود در هوا طراحی شده اند . سه کلاس از حفاظت در EN149: 2001 به شکل کامل توضیح داده شده است یعنی ماسک فیلتر دار FFP1 ، FFP2 و FFP3 که بر اساس کارایی فیلتر کلاس بندی شده اند .
ماسک فیلتر دار FFP1 ( کارایی فیلتر 80% )
مناسب به منظور محافظت در برابر آلاینده های غیر سمی در غلظت هایی تا 4 x OEL یا 4 x APF
ماسک فیلتر دار FFP2 ( کارایی فیلتر 94% )
مناسب به منظور محافظت در برابر آلاینده هایی با سمیت متوسط در غلظت هایی تا 12 x OEL یا 10 x APF
ماسک فیلتر دار FFP3 ( کارایی فیلتر 99% )
مناسب به منظور محافظت در برابر آلاینده های سمی در غلظت هایی تا 50 x OEL یا 20 x APF
OLE = حد مجاز شغلی APF = فاکتور حفاظتی اختصاص یافته
قابلیت هر کلاس در رابطه با جدا سازی ذرات ( در جریان هوای 95 L / Min ) و میزان نشت آن ها بین ماسک و صورت
فیلتر FFP1 به میزان 80% ذرات هوا برد را جدا می سازد < 22%
فیلتر FFP2 به میزان 94% ذرات هوا برد را جدا می سازد < 8%
فیلتر FFP3 به میزان 99% ذرات هوا برد را جدا می سازد < 2%
ذره چیست ؟
ذراتی با قطر 1 تا 5 میکرون می توانند وارد مسیر های هوایی بالایی دستگاه تنفسی شوند. ذراتی با قطر 0.1 تا 1 میکرون وارد قسمت های پایینی شش و کانال های حبابچه ها می شوند.
نمونه هایی از اندازه ی ذرات : ویروس ها 0.02 تا 0.03 میکرون، باکتری ها 0.5 تا 10 میکرون
اسپور های قارچی 1 تا 70 میکرون ، قارچ ها 2 تا بیشتر از 200 میکرون
کارایی فیلتر ذرات در ماسک فیلتر دار بر اساس قابلیت حذف ذراتی با قطر بیشتر از 0.3 میکرون ( قطر آیرودینامیک پزشکی 0.3 میکرو متر ) می باشد.
فیلتر های حذف کننده ذرات
فیلتر های حذف کننده ی ذرات ، از جمله ماسک های تنفسی یک بار مصرف ، متداول ترین نوع به منظور استفاده در خانه محسوب می شوند . ماسک های تنفسی می توانند یک بار مصرف باشند یا با وجود فیتلر های قابل تعویض امکان استفاده ی مجدد وجود داشته باشد . آن ها بینی و دهان شما را می پوشانند و از ذرات هوا برد شما را محافظت می کنند از جمله گرد و غبار ، مایعات ، غبار و بعضی از بخار ها ، ولی در برابر گاز ها یا فرار ها حفاظتی به عمل نمی آورند .
معرفی استاندارد های n و p و r در ماسک تنفسی
فیلتر های حذف کننده ی ذرات توسط موسسه ی ملی سلامت و امنیت شغلی ( NIOSH ) رده بندی می شوند ، بر اساس ذرات و مقدار ذراتی که آن ها فیلتر می کنند .
این رده بندی هم دارای حرف و هم عدد است :
حروف
- N : عدم محافظت از روغن
- R : مقاومت نسبت به روغن ( تا حداکثر 8 ساعت )
- P : مقاوم به روغن ( فراتر از 8 ساعت )
عدد
فیلتر های حذف کننده ی ذرات 95, 97 یا 100 عدد گذاری می شوند که این عدد با درصد ذرات یک میکرومتری حذف شده در طول آزمایش های بالینی مطابقت می کند .
یک رده بندی 95 به معنای آن است که فیلتر 95 درصد ذرات را از هوا حذف می کند .
فیلتر هایی که دارای عدد 100 در رتبه بندی خود هستند فیلتر های با کارآیی بالا ( HE یا HEPA ) در نظر گرفته می شوند .
انتخاب نوع فیلتر در ماسک فیلتر دار
متداول ترین رتبه بندی برای ماسک تنفسی N95 است ، که 95 درصد ذرات هوا برد را که بنیاد روغنی ندارند حذف خواهد کرد . N95 اکثر گرد و غبار کارگاه چوب ، آلرژن ها و بیماری های هوا برد را تحت پوشش قرار می دهد . فیلتر ها برای رنگ کردن اغلب اوقات R95 یا بالاتر برای کنترل ذرات با بنیاد روغنی رتبه بندی می شوند .
اگر به دنبال بالاترین سطح حفاظت در وسیع ترین موقعیت های مختلف هستید ، ماسک P100 را انتخاب کنید که 100 درصد هم ذرات مبتنی بر روغن و هم غیر روغنی را فیلتر خواهد کرد .
در زمان انتخاب یک ماسک تنفسی چه مواردی را باید مد نظر داشته باشید
- ماسک های دارای یک دماغ گیر قابل تنظیم به شکل محکم تری روی صورت قرار می گیرند .
- ماسک های یک بار مصرفی که در بخش داخلی خود که روی صورت قرار می گیرد ساختار فوم مانندی دارند راحت تر خواهند بود و موثر بودن آن ها اندکی بیشتر است .
- ماسک های دارای یک دریچه ی تنفس باعث آسان تر کردن عمل استنشاق می شوند .
- برای ذرات بسیار سمی ( نظیر پنبه نسوز ) به دنبال یک ماسک غیر قابل یک بار مصرف با درزبند های محکم و پوشاننده باشید .
ماسک های تنفسی کارتریج دار شیمیایی / مخصوص گاز
ماسک های تنفسی کارتریج دار شیمیایی حاوی مواد فیلتر کننده ی کربنی خاصی هستند که گاز ها و بخار ها را از هوا جذب می کنند . این کارتریج های قابل تعویض در ماسکی درج می شوند که به شکل محکمی اطراف لبه ها را می پوشاند تا هوای فیلتر نشده را مسدود کند . ماسک های کارتریج دار ممکن است نیم صورت ( تنها دهان و بینی شما را بپوشانند ) یا تمام صورت ( برای حفاظت در برابر مواد شیمیایی که باعث آزردگی پوست می شوند ) باشند .
انواع فیلتر کارتریج شیمیایی
کارتریج شیمیایی
مسدود کننده ی بخار ها ، ولی دارای یک پیش فیلتر جداگانه برای حذف ذرات نیستند .
کارتریج دوتایی
شامل یک پیش فیلتر قابل تعویض برای ذرات ، که شما را به هر دو شکل ممکن محافظت می کنند . پیش فیلتر ذرات همانند با دیگر فیلتر های حذف کننده ی ذرات رتبه بندی می شود ( بالا را مشاهده کنید ) .
PARP
ماسک های تنفسی که به تصفیه ی هوا می پردازند و دارای یک فن با باتری هستند که هوا را از بین فیلتر به بیرون هدایت می کند تا نفس کشیدن ساده تر شود .
انتخاب ماسک کارتریج دار شیمیایی
برای انتخاب ماسک کارتریج دار مناسب ، باید بدانید با چه مواد سمی روبرو هستید . کارتریج ها برای اهداف خاصی بر اساس رنگ کد گذاری شده اند ( نظیر بخار های آلی ، آمونیاک ، جیوه یا اسید ها ) . اگر نمی دانید ، یا کار شما به احتمال زیاد شامل مقادیر اندکی از مواد مختلف است ، یک ماسک تنفسی کارتریج دوتایی با یک کارتریج شیمیایی چند منظوره و یک فیلتر ذرات با درجه بندی P100 انتخاب کنید .
جدول راهنمای برای خرید ماسک های تنفسی
جدول زیر به شما کمک خواهد کرد تصمیم بگیرید به چه نوع ماسکی نیاز دارید :
مواد محیط کاری |
نوع فیلتر |
نوع ماسک مناسب |
Acid Gases |
Chemical cartridge |
N95 or higher |
Allergens |
Particulate filter |
Ammonia |
Chemical cartridge |
Asbestos |
Particulate filter |
N100 or HE |
Bacteria and Viruses |
Particulate filter |
N95 or higher |
Bleach |
Particulate filter |
N95 or higher |
Dust |
Particulate filter |
N95 or higher |
Fibers (not asbestos) |
Particulate filter |
N95 or higher |
Insulation |
Particulate filter |
N95 or higher |
Lead |
Particulate filter |
N100 or HE |
Mold |
Particulate filter |
N95 or higher |
Organic vapor |
Chemical cartridge |
Paint |
Particulate filter |
R95 or higher |
Pesticides, Sprays |
Particulate filter |
R95 or higher |
Pollen |
Particulate filter |
N95 or higher |
Sanding |
Particulate filter |
N95 or higher |
Welding |
Particulate filter |
N95 or higher |
نکات ایمنی در استفاده از ماسک تنفسی
- به مشام رسیدن بو : اگر هر گونه تغییری در مزه یا بو حس می کنید فیلتر را عوض کنید ، یا اگر گلو ، بینی یا شش های شما آزرده می شوند .
- تنفس آسان : بایستی ماسک خود را هم چنین اگر ذرات در آن تجمع یافته اند و نفس کشیدن سخت شده است ، تعویض کنید .
- خشک نگه داشتن : بسیاری از ماسک های تنفسی ، به خصوص انواع یک بار مصرف ، اگر با رطوبت تماس داشته باشند ، کارآیی خود را از دست می دهند .
- دنبال کردن دستور العمل ها : فیلتر ها را طبق دستورات روی بسته تعویض کنید .
- عدم استفاده ی مجدد : ماسک های تنفسی یک بار مصرف قرار نیست بیشتر از یک بار مصرف شوند .
- دور انداختن ماسک خراب : هر نوع فیلتر یا ماسکی که کثیف یا آسیب دیده است دور بیاندازید . ماسک های مخصوص محافظت در برابر گاز را اگر مهر و موم های لاستیکی آسیب دیده اند جایگزین کنید .